Ο μούστος σιγοψήνεται στα κελάρια των οινοπαραγωγών του Πάικου και όλος ο τόπος μοσχοβολά διονυσιακά αρώματα! "Φέτος θα είναι η καλύτερη χρονιά" -λένε οι ειδικοί-, "το άνυδρο καλοκαίρι είχε και τα καλά του". Οι "δρόμοι του κρασιού" οδηγούν εδώ στις ανατολικές παρυφές του μεθοριακού βουνού της κεντρικής Μακεδονίας δίπλα στα ταξιδιωτικά μονοπάτια αυτής της άγνωστης τουριστικά, μα τόσο γοητευτικής ορεινής περιοχής της χώρας μας.
Θοδωρής Αθανασιάδης
Στα όρια των νομών Κιλκίς και Πέλλας, σε μια ευλογημένη από τη φύση πλαγιά του Πάικου με βλάστηση και πηγαία νερά, τριακόσια μέτρα πάνω από τη θάλασσα, ακουμπά τις γειτονιές της η μικρή πολιτεία της Γουμένισσας. Ψηλότερα πολλά όμορφα χωριά καλωσορίζουν το ένα μετά το άλλο τους λιγοστούς χειμερινούς επισκέπτες. Το τοπίο είναι ορεινό όχι όμως τραχύ ή απόκρημνο και αποκλείεται να σας αφήσει ασυγκίνητους.
Οι πρώτοι οικιστικοί πυρήνες δημιουργήθηκαν στην περιοχή γύρω από το Μοναστήρι της Παναγίας τα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, επί Παλαιολόγων. Το αρχικό όνομα του οικισμού ήταν Γουμέντζα και σήμαινε "τόπος του Ηγούμενου".
Από την πρώτη στιγμή η οικονομία της Γουμένισσας στηρίχτηκε στις αγροτικές ασχολίες των ντόπιων. Οι φιλόπονοι κάτοικοι καταπιάστηκαν με επιτυχία με τη σηροτροφία, την αμπελουργία και την οινοποιία. H άριστη ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων και οι καλές τιμές που έπιαναν στις αγορές των Βαλκανίων οδήγησαν την τοπική οικονομία στην ανάκαμψη. Επί τουρκοκρατίας σε εποχές δύσκολες, οι κατακτητές με την πάροδο του χρόνου άρχισαν να παραχωρούν προνόμια και αυτοδιοίκηση στην πόλη που γνώρισε την ευημερία. Η απελευθέρωση ήρθε το 1912, ενώ μετά το 1924 στη Γουμένισσα εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο.
Στην πλατανοσκέπαστη δροσερή πλατεία υποδέχεται η Γουμένισσα τους επισκέπτες της.
Η χαρακτηριστική κρήνη που έχτισαν οι Γάλλοι στρατιώτες θυμίζει τις εποχές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η περιοχή ήταν το επίκεντρο σκληρών συγκρούσεων. Στα σοκάκια της παλιάς πόλης ξεχωρίζουν τα κτίρια της προβιομηχανικής εποχής, τα χαρακτηριστικά κουκουλόσπιτα, αλλά και ο εντυπωσιακός ναός του Αγ. Γεωργίου.
Σπουδαίοι άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Μενέλαος Λουντέμης, ο Ιωνας Δραγούμης, ο Γεώργιος Αθάνας πέρασαν από εδώ και έγραψαν για τη Γουμένισσα. Η μακεδονική πολιτεία διατηρεί ζωντανή τη δική της μουσική ταυτότητα. Διάσημες σε όλη την Ελλάδα, αλλά και διεθνώς μέσα από τη συμμετοχή τους σε διαφορά φεστιβάλ ανά τον κόσμο, είναι οι μπάντες των χάλκινων πνευστών οργάνων. Τουλάχιστον διακόσιοι είναι οι λαϊκοί οργανοπαίκτες που ασχολούνται λίγο ή πολύ με τα χάλκινα.
Σε κάθε γλέντι, κοινωνική εκδήλωση και τοπικό πανηγύρι, οι μπάντες των χάλκινων θα δώσουν το βροντερό τους "παρών". Για όλες τις πολιτιστικές δραστηριότητες της Γουμένισσας επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: www.goumenissa.eu
Πριν ξεκινήσετε τις εκδρομές αξίζει να αφιερώσετε λίγο από τον χρόνο σας για να επισκεφτείτε το Λαογραφικό Μουσείο που θα βρείτε στην έξοδο της πόλης προς Γρίβα (η είσοδος είναι ελεύθερη, τηλέφωνο 23430 41362).
Από την Καστανερή στην Τζένα
Προς Καστανερή: H ομορφότερη ορεινή διαδρομή πραγματοποιείται προς το χωριό Καστανερή σε υψόμετρο 800 μ., που απέχει μόλις 17 χλμ. από τη Γουμένισσα. Το χωριό δημιουργήθηκε πριν από 300 χρόνια από κτηνοτρόφους και φυγόδικους που αναζήτησαν, εδώ σε τούτη την απόκρημνη πλαγιά του Πάικου, την ελευθερία τους. Τα περισσότερα σπίτια του χωριού είναι καλοδιατηρημένα, ενώ εντύπωση προκαλεί η άφθονη χρήση της πέτρας και του ξύλου που θυμίζει τη ζαγορίτικη τεχνική. Γύρω από το χωριό απλώνεται ένα υπέροχο δάσος από καστανιές και οξιές, που μπορείτε εύκολα να το εξερευνήσετε ακόμη και με τα πόδια - υπάρχουν σημαδεμένα μονοπάτια που οδηγούν σε όμορφες βρύσες και τοποθεσίες με θέα.
Καστανερή - Μεγ. Λιβάδια: Συνεχίζοντας τον καλό ασφάλτινο δρόμο θα οδηγηθείτε στο απομονωμένο χωριό Μεγάλα Λιβάδια που βρίσκεται σε ύψος 1200 μ. σε εκτεταμένο οροπέδιο. Συνολικά θα χρειαστεί να καλύψετε περίπου 14 χλμ. μέσα σε δάσος οξιάς. Ο οικισμός δημιουργήθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα από βλαχόφωνους Ελληνες που εγκαταστάθηκαν εδώ από τα χωριά Σαμαρίνα και Περιβόλι. Με την πάροδο του χρόνου, η ορεινή κοινότητα γνώρισε άνθηση και οι κάτοικοί της έφτασαν τους 5.000. Σήμερα τα Μεγάλα Λιβάδια τον χειμώνα ερημώνουν, καθώς από νωρίς σκεπάζονται με χιόνια και μόνο το καλοκαίρι επιστρέφουν οι κάτοικοι ξαναδίνοντας για λίγο πνοή ζωής στον οικισμό.
Στη σκιά της Τζένας: Πολύ ευχάριστη που όμως τον χειμώνα χρειάζεται προσοχή λόγω χιονοπτώσεων, είναι η διαδρομή που οδηγεί από τα Μεγάλα Λιβάδια στο κεφαλοχώρι του Αρχάγγελου στον Νομό Πέλλας. Λίγο πριν φτάσετε στον Αρχάγγελο, απολαμβάνετε την πανοραμική θέα προς τις ψηλές κορφές του άγνωστου μεθοριακού βουνού Τζένα που απλώνεται συμπαγές πάνω στη συνοριακή γραμμή Ελλάδας - FYROM. Σε μικρή απόσταση από τον Αρχάγγελο συναντάμε στις βόρειες παρυφές του Πάικου τη μονή Αρχάγγελου Μιχαήλ ή Οσιανης (12ος αι.). Το καθολικό είναι ρυθμού βασιλικής με τρία κλίτη και διακοσμημένο με αξιόλογες τοιχογραφίες, ενώ η εικόνα του Αρχάγγελου χρονολογείται από το 1862. Ανατολικά θα βρείτε το χωριό Σκρα όπου στις 17 Μαΐου 1918 έγινε η ιστορική μάχη, μία από τις σημαντικότερες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου στα Βαλκάνια.
Οι δρόμοι του κρασιού: Τα τελευταία χρόνια η πατροπαράδοτη τέχνη της οινοποιίας φαίνεται να έχει βρει τον δρόμο της. Ετσι το γνωστό ξινόμαυρο κρασί, αλλά και η τοπική ποικιλία Νεγκόσα δίνουν το πασίγνωστο κρασί Ονομασίας Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας "Γουμένισσα". Ο αμπελώνας της Γουμένισσας εντάσσεται στους "Δρόμους του Κρασιού", μια εταιρεία αστικού, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που δημιούργησε η Ενωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Μακεδονίας.
Στολίδια στην καρδιά της Μακεδονίας
Ορος Πάικο: Στην καρδιά της Μακεδονίας, ανάμεσα στην πεδιάδα της Αριδαίας και της Αξιούπολης εκεί όπου συναντιούνται οι νομοί Πέλλας και Κιλκίς, ξεδιπλώνει τη μακρόστενη κορμοστασιά του το όρος Πάικο. Σίγουρα δεν συγκαταλέγεται ανάμεσα στα ψηλότερα βουνά της Μακεδονίας (ψηλότερη κορφή είναι η Γκόλα-Τσούκα σε υψόμ. 1.650 μέτρα). Ωστόσο, το Πάικο θεωρείται από τα ομορφότερα και πιο δασωμένα βουνά της Ελλάδας - εδώ βρίσκεται πιθανώς το μεγαλύτερο σε έκταση καστανόδασος της Ελλάδας (4.500 στρέμματα). Στην πλούσια πανίδα του συγκαταλέγονται όλα τα μεγάλα θηλαστικά, όπως το ζαρκάδι, ο αγριόχοιρος, η αρκούδα και ο λύκος.
Τα μοναστήρια του Πάικου: Το μοναστήρι της Παναγίας της Γουμένισσας, κτίσμα του 13ου αι., με ιστορία άμεσα δεμένη με αυτήν της πόλης, είναι μετόχι της μονής Ιβήρων του Αγίου Ορους. Mαζί με το μεγαλόπρεπο μοναστήρι του οσίου Νικόδημου που βρίσκεται κοντά στο χωριό Πεντάλοφο, αποτελούν τα κοντινά και αξιόλογα θρησκευτικά αξιοθέατα της περιοχής. Σημαντικό επίσης είναι το μοναστήρι των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου & Ειρήνης με το θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Χώρος αναψυχής "Δυο Ποτάμια": Στον δρόμο προς το χωριό Κάρπη θα βρείτε τη φυσική τοποθεσία "Δυο Ποτάμια" με τρεχούμενα νερά και πυκνό δάσος. Ο χώρος είναι διαμορφωμένος και δέχεται αρκετούς επισκέπτες τα Σαββατοκύριακα. Ο αναπαλαιωμένος νερόμυλος Γιαπατζή (18ος αι), πάνω στον δρόμο Γουμένισσας - Γρίβα, λειτουργούσε κανονικά μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '70, ενώ σήμερα είναι επισκέψιμος Σαββατοκύριακα.
Καταρράκτες Κούπας - Σκρα: Βρίσκονται ανάμεσα στα χωριά Κούπα και Σκρα, στις βορειοανατολικές παρυφές του Πάικου και προσεγγίζονται με σύντομο μονοπάτι. Οι γαλάζιες λιμνούλες και ο μικρός καταρράκτης, σίγουρα αξίζουν λίγο από τον χρόνο σας. Περνώντας από το χωριό Σκρα, γνωστό από τις σκληρές μάχες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, μπορείτε να επιστρέψετε στη Γουμένισσα μέσω Αξιούπολης ακολουθώντας την κοίτη του Αξιού ποταμού.
ΠΗΓΗ
Το χωριό Καστανερή βρίσκεται σε κατάφυτη με οξιές και καστανιές πλαγιά
του Πάικου σε ύψος 800 μέτρων.
του Πάικου σε ύψος 800 μέτρων.
Στα όρια των νομών Κιλκίς και Πέλλας, σε μια ευλογημένη από τη φύση πλαγιά του Πάικου με βλάστηση και πηγαία νερά, τριακόσια μέτρα πάνω από τη θάλασσα, ακουμπά τις γειτονιές της η μικρή πολιτεία της Γουμένισσας. Ψηλότερα πολλά όμορφα χωριά καλωσορίζουν το ένα μετά το άλλο τους λιγοστούς χειμερινούς επισκέπτες. Το τοπίο είναι ορεινό όχι όμως τραχύ ή απόκρημνο και αποκλείεται να σας αφήσει ασυγκίνητους.
Οι πρώτοι οικιστικοί πυρήνες δημιουργήθηκαν στην περιοχή γύρω από το Μοναστήρι της Παναγίας τα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, επί Παλαιολόγων. Το αρχικό όνομα του οικισμού ήταν Γουμέντζα και σήμαινε "τόπος του Ηγούμενου".
Από την πρώτη στιγμή η οικονομία της Γουμένισσας στηρίχτηκε στις αγροτικές ασχολίες των ντόπιων. Οι φιλόπονοι κάτοικοι καταπιάστηκαν με επιτυχία με τη σηροτροφία, την αμπελουργία και την οινοποιία. H άριστη ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων και οι καλές τιμές που έπιαναν στις αγορές των Βαλκανίων οδήγησαν την τοπική οικονομία στην ανάκαμψη. Επί τουρκοκρατίας σε εποχές δύσκολες, οι κατακτητές με την πάροδο του χρόνου άρχισαν να παραχωρούν προνόμια και αυτοδιοίκηση στην πόλη που γνώρισε την ευημερία. Η απελευθέρωση ήρθε το 1912, ενώ μετά το 1924 στη Γουμένισσα εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο.
Στην πλατανοσκέπαστη δροσερή πλατεία υποδέχεται η Γουμένισσα τους επισκέπτες της.
Η χαρακτηριστική κρήνη που έχτισαν οι Γάλλοι στρατιώτες θυμίζει τις εποχές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η περιοχή ήταν το επίκεντρο σκληρών συγκρούσεων. Στα σοκάκια της παλιάς πόλης ξεχωρίζουν τα κτίρια της προβιομηχανικής εποχής, τα χαρακτηριστικά κουκουλόσπιτα, αλλά και ο εντυπωσιακός ναός του Αγ. Γεωργίου.
Το μεθοριακό χωριό Αρχάγγελος όπως το βλέπουμε από το Πάικο, στο βάθος ποζάρει το όρος Τζένα.
Σε κάθε γλέντι, κοινωνική εκδήλωση και τοπικό πανηγύρι, οι μπάντες των χάλκινων θα δώσουν το βροντερό τους "παρών". Για όλες τις πολιτιστικές δραστηριότητες της Γουμένισσας επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: www.goumenissa.eu
Η κρήνη που έχτισαν οι Γάλλοι στρατιώτες κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου είναι σήμερα το σήμα κατατεθέν της Γουμένισσας.
Από την Καστανερή στην Τζένα
Προς Καστανερή: H ομορφότερη ορεινή διαδρομή πραγματοποιείται προς το χωριό Καστανερή σε υψόμετρο 800 μ., που απέχει μόλις 17 χλμ. από τη Γουμένισσα. Το χωριό δημιουργήθηκε πριν από 300 χρόνια από κτηνοτρόφους και φυγόδικους που αναζήτησαν, εδώ σε τούτη την απόκρημνη πλαγιά του Πάικου, την ελευθερία τους. Τα περισσότερα σπίτια του χωριού είναι καλοδιατηρημένα, ενώ εντύπωση προκαλεί η άφθονη χρήση της πέτρας και του ξύλου που θυμίζει τη ζαγορίτικη τεχνική. Γύρω από το χωριό απλώνεται ένα υπέροχο δάσος από καστανιές και οξιές, που μπορείτε εύκολα να το εξερευνήσετε ακόμη και με τα πόδια - υπάρχουν σημαδεμένα μονοπάτια που οδηγούν σε όμορφες βρύσες και τοποθεσίες με θέα.
Ο περίφημος αμπελώνας της Γουμένισσας εντάσσεται στους «Δρόμους του Κρασιού της Μακεδονίας».
Στη σκιά της Τζένας: Πολύ ευχάριστη που όμως τον χειμώνα χρειάζεται προσοχή λόγω χιονοπτώσεων, είναι η διαδρομή που οδηγεί από τα Μεγάλα Λιβάδια στο κεφαλοχώρι του Αρχάγγελου στον Νομό Πέλλας. Λίγο πριν φτάσετε στον Αρχάγγελο, απολαμβάνετε την πανοραμική θέα προς τις ψηλές κορφές του άγνωστου μεθοριακού βουνού Τζένα που απλώνεται συμπαγές πάνω στη συνοριακή γραμμή Ελλάδας - FYROM. Σε μικρή απόσταση από τον Αρχάγγελο συναντάμε στις βόρειες παρυφές του Πάικου τη μονή Αρχάγγελου Μιχαήλ ή Οσιανης (12ος αι.). Το καθολικό είναι ρυθμού βασιλικής με τρία κλίτη και διακοσμημένο με αξιόλογες τοιχογραφίες, ενώ η εικόνα του Αρχάγγελου χρονολογείται από το 1862. Ανατολικά θα βρείτε το χωριό Σκρα όπου στις 17 Μαΐου 1918 έγινε η ιστορική μάχη, μία από τις σημαντικότερες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου στα Βαλκάνια.
Θέση Δυο Ποτάμια, η ευλογία του Πάικου είναι τα άφθονα τρεχούμενα νερά του.
Στολίδια στην καρδιά της Μακεδονίας
Το εντυπωσιακό μοναστήρι του οσίου Νικόδημου.δείτε εδώ για το μοναστήρι
Τα μοναστήρια του Πάικου: Το μοναστήρι της Παναγίας της Γουμένισσας, κτίσμα του 13ου αι., με ιστορία άμεσα δεμένη με αυτήν της πόλης, είναι μετόχι της μονής Ιβήρων του Αγίου Ορους. Mαζί με το μεγαλόπρεπο μοναστήρι του οσίου Νικόδημου που βρίσκεται κοντά στο χωριό Πεντάλοφο, αποτελούν τα κοντινά και αξιόλογα θρησκευτικά αξιοθέατα της περιοχής. Σημαντικό επίσης είναι το μοναστήρι των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου & Ειρήνης με το θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Χώρος αναψυχής "Δυο Ποτάμια": Στον δρόμο προς το χωριό Κάρπη θα βρείτε τη φυσική τοποθεσία "Δυο Ποτάμια" με τρεχούμενα νερά και πυκνό δάσος. Ο χώρος είναι διαμορφωμένος και δέχεται αρκετούς επισκέπτες τα Σαββατοκύριακα. Ο αναπαλαιωμένος νερόμυλος Γιαπατζή (18ος αι), πάνω στον δρόμο Γουμένισσας - Γρίβα, λειτουργούσε κανονικά μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '70, ενώ σήμερα είναι επισκέψιμος Σαββατοκύριακα.
Καταρράκτες Κούπας - Σκρα: Βρίσκονται ανάμεσα στα χωριά Κούπα και Σκρα, στις βορειοανατολικές παρυφές του Πάικου και προσεγγίζονται με σύντομο μονοπάτι. Οι γαλάζιες λιμνούλες και ο μικρός καταρράκτης, σίγουρα αξίζουν λίγο από τον χρόνο σας. Περνώντας από το χωριό Σκρα, γνωστό από τις σκληρές μάχες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, μπορείτε να επιστρέψετε στη Γουμένισσα μέσω Αξιούπολης ακολουθώντας την κοίτη του Αξιού ποταμού.
ΠΗΓΗ
