Ο Ηράκλειος αντιπροσωπεύει τον τύπο του στρατηγού-αυτοκράτορα που ηγήθηκε προσωπικά του βυζαντινού στρατού. Αφού αναδιοργάνωσε το στράτευμα με την οικονομική συμπαράσταση της εκκλησίας, επιχείρησε συνεχείς εκστρατείες κατά των Περσών (622-628). Στη μάχη της Νινευί, κοντά στα Γαυγάμηλα, πέτυχε να συντρίψει τους Πέρσες και να ανακτήσει όλες τις βυζαντινές επαρχίες στην Εγγύς Ανατολή (627). Για τούτη την αποφασιστική μάχη, στις 12 Δεκεμβρίου του 627, η οποία έκρινε το τέλος του πολέμου του Ηρακλείου κατά των Περσών, ελάχιστα έχουν διασωθεί στη χρονογραφία ως προς τις δυνάμεις και την τακτική που ακολουθήθηκε από τους δύο στρατούς «αλλ’ εξυμνούσι μόνον άπαντες την προσωπικήν του Ηρακλείου ανδρείαν, ήτις κατά την αείμνηστον ταύτην ημέραν ανεδείχθη φαίνεται ενάμιλλος της ακατασχέτου ορμής του Αλεξάνδρου» (Παπαρρηγόπουλος). Ο Ηράκλειος πάνω στο άλογό του, τον Δόρκωνα, παρ’ ότι πληγωμένος στο χείλος και στο πόδι, σκότωσε τρεις από τους κυριότερους αξιωματικούς των Περσών καθώς επίσης και τον επικεφαλή στρατηγό των Περσών Ραζάτη . Οι απώλειες των Περσών ήταν πολύ μεγάλες. Οσοι γλίτωσαν τον θάνατο ή δεν πιάστηκαν αιχμάλωτοι τράπηκαν σε φυγή. Το αποτέλεσμα της μάχης ήταν μία κατά κράτος επικράτηση του Βυζαντινού στρατού και η κατάληψη της πρωτεύουσας των Περσών Κτησιφών.
Επειδή οι Πέρσες είχαν αρπάξει τον Τίμιο Σταυρό, το ιερότερο κειμήλιο του Χριστιανισμού, οι εκστρατείες του Ηρακλείου προσέλαβαν έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα. Ο αυτοκράτορας εξύψωσε το φρόνημα των στρατιωτών του με φλογερές ομιλίες κατά των εχθρών του Χριστιανισμού και της Ρωμανίας. Η ατμόσφαιρα αυτή ενέπνευσε τους στρατιώτες του που αγωνίστηκαν με αυταπάρνηση και σημείωσαν μεγάλες επιτυχίες.
Οι συνεχείς ήττες προκάλεσαν την πτώση του καθεστώτος του βασιλιά των Περσών Χοσρόη Β' και το οριστικό τέλος του περσικού κινδύνου για την Κωνσταντινούπολη. Ο Ηράκλειος, έχοντας πετύχει μεγάλες στρατιωτικές επιτυχίες και έχοντας εξουδετερώσει τον από αιώνων εχθρό της Αυτοκρατορίας, επιστρέφει στη Βασιλεύουσα, όπου εισέρχεται θριαμβευτικά από τη Χρυσή Πύλη, στις 14 Σεπτεμβρίου 628. Μπροστά του βρισκόταν το ανακτηθέν από τους Πέρσες κειμήλιο του Τίμιου Σταυρού. Ο Αυτοκράτορας είναι πια 54 ετών, ευτυχής, αλλά καταβεβλημένος από τις συνεχές μάχες.
Οι Πέρσες μετά από λίγα χρόνια ηττήθηκαν κατά κράτος από τους Άραβες και δεν ξαναενόχλησαν το Βυζάντιο ενώ και η Αυτοκρατορία αποδυναμωνένη από τον σκληρό πόλεμο εναντίων των Περσών έχασε πολλά εδάφη από τη νέα εξ'ανατολών απειλή. Οι άραβες σε λίγα χρόνια θα απειλούσαν και την ίδια τη Κωνσταντινούπολη, αναγκάζοντας την ελληνική πλέον, χάρη στον ευρύ εξελληνισμό του Ηρακλείου, αυτοκρατορία σε έναν ακόμη τιτάνιο αγώνα για την επιβίωση της.
πηγή
